Hoe erg kan een gezond been in de weg zitten om de eigenaar ervan te doen besluiten het te laten amputeren? Wat voor de meeste mensen een volstrekt bizarre vraag is, is voor een enkeling een dagelijkse obsessie. In De man die er niet was beschrijft de Indiase wetenschapsjournalist Anil Ananthaswamy een man, Patrick, die al vanaf zijn vierde een raar gevoel heeft over zijn rechterbeen. Tot een eindje boven de knie hoorde het been niet bij hem. Het gevoel groeide uit tot een alles verterend verlangen dat been kwijt te raken. Met zo’n verlangen kom je niet gemakkelijk uit de kast – hij vertelt er voor het eerst over aan de vrouw waarmee hij op dat moment al tientallen jaren getrouwd is – maar nog lastiger is het om vervolgens een dokter te vinden die het been ook daadwerkelijk wil amputeren. Hij vindt die arts uiteindelijk in Azië, en dan, zonder been en op krukken, ervaart zij zichzelf voor het eerst als compleet.
Hebben wij een soort plattegrond van ons lichaam in onze hersenen opgeslagen en kan een abusievelijke leemte in die plattegrond maken dat we lichaamsdelen als ongewenste indringers beschouwen? Het is een van de hypothesen die Ananthaswamy uitwerkt in zijn boeiende bundeling verhalen over het zelf. Wat het zelf precies is – met alle karaktertrekken, gedachtes, emoties en begrenzingen van het lichaam die erbij horen – vragen we ons doorgaans pas af als er iets misgaat. Als het zelf verbrokkelt als gevolg van Alzheimer bijvoorbeeld, of als iemand aan het syndroom van Cotard lijdt en bij hoog en laag volhoudt dat hij dood is.
Aan de uitgebreide gevalsbeschrijvingen van mensen met uiteenlopende aandoeningen, voegt Ananthaswamy de neurologische achtergrond ervan, de stand van de wetenschap en filosofische (zowel westers als oosters) bespiegelingen. Met deze prettig leesbare mix toont hij zich een waardig beoefenaar van het genre ziektebeschrijvingen dat zijn populariteit te danken heeft aan neuroloog Oliver Sacks.
Anil Ananthaswamy: De man die er niet was – Een reis door het brein
Meulenhoff; 320 pagina’s; € 22,99
ISBN 9789029091527