In 1963 betrad de Spaanse wetenschapper José Delgado de arena, met een rode lap in de ene hand en een afstandsbediening in de andere. Hij had geen enkele ervaring met stierenvechten, maar wanneer de stier in volle vaart op hem aan komt stormen wacht hij toch vol vertrouwen tot het laatste moment en drukt dan op de afstandsbediening. De stier stopt abrupt, draait zich om en sukkelt er vandoor. Het vertrouwen in de goede afloop van Delgado gold de elektroden die hij in de hersenen van de stier geplaatst had. Het experiment leek naar een gruwelijke toekomst van hersenmanipulatie te wijzen.

Tegenwoordig is het plaatsen van elektrodes in hersenen geen futuristisch spookbeeld meer maar een beproefde praktijk bij mensen met de ziekte van Parkinson of met dwangstoornissen.

In Vonken in de meterkast laat geneeskundestudent Bart Lutters zien hoe elektriciteit al sinds de Oudheid is ingezet om genezingen te bewerkstelligen. Aanvankelijk gebeurde dat met uit zee geviste sidderroggen waarvan de elektriciteit benut werd om mensen met jicht of hoofdpijn een helende opdonder te geven. In de achttiende eeuw slaagden men er in om zelf elektriciteit op te wekken en te bewaren in water, in ‘Leidse flessen’, die een vorm van elektrotherapie mogelijk maakten waarmee vooral kwakzalvers aan de haal gingen. En tenslotte volgde de ontdekking dat ons eigen zenuwstelsel elektrisch is, waarmee de weg geopend was naar het meten, controleren en benutten van die elektriciteit om neurologische aandoeningen te verzachten. Als meest recente toepassingsgebied beschrijft Lutten de brain-computerinterfaces, waarmee elektrische signalen van het brein kunnen worden afgelezen en doorgestuurd naar bijvoorbeeld een robotarm. Bruikbaar is deze techniek nog niet, maar zodra dat zo is, zouden mensen met ernstige verlammingen er een heel arsenaal aan mogelijke handelingen bij kunnen krijgen, simpelweg door aan die handelingen te denken.

Door de wat docerende toon en illustratieve schema’s van de werking van onze zenuwcellen leest Vonken in de meterkast af en toe als een schoolboek natuurkunde. Maar zoals dat met schoolse boeken gaat: je steekt er wel op een vrij eenvoudige manier een hoop van op.

Bart Lutters: Vonken in de meterkast – De schokkende strijd tegen depressie, Parkinson en andere hersenziektes

Lucht; 208 pagina’s; € 19,95

ISBN 9789491729669